Okuma asistanları sadece okuma güçlüğü çeken bireyler için değil, aynı zamanda yeni bir dil öğrenenler, okuma becerilerini geliştiren çocuklar ve eğitimciler için de yararlı olabilir. İşte okuma asistanları hakkında bilmeniz gerekenler!
Okuma için Yardımcı Teknoloji Nedir?
Yardımcı teknoloji (AT), disleksi veya görme bozukluğu olan kişiler de dahil olmak üzere okuma engelli çocuklara yardımcı olmanın güçlü bir yoludur. Okuma sorunları olan veya sesli öğrenen gençler ve yetişkinler tarafından da kullanılır.
Okuma için Yardımcı Teknoloji Araçlarının Türleri Nelerdir?
Metinden Sese:
TTS, insanların metni görmesini ve aynı anda yüksek sesle okunduğunu duymasını sağlar. Bu aracı kullanmak için, bilgisayar tarafından oluşturulan bir ses tarafından okunan kelimelerin üzerine tıklar veya vurgularsınız. TTS kitaplarda, e-postalarda, web sayfalarında ve dijital metinlerde kullanılır. Metin dosyalarını ses dosyalarına dönüştürmek için de kullanılır.
Sesli kitaplar ve dijital TTS kitapları:
İnsanların kitapların yüksek sesle okunduğunu duymalarını sağlarlar. Bazı insanlar kitapla birlikte okumayı sever, böylece kelimeleri aynı anda görürler. Sesli kitaplar insan sesleri tarafından okunur. Dijital TTS kitapları TTS ile oluşturulur ve bilgisayar tarafından oluşturulan sesleri kullanır.
Optik karakter tanıma:
OCR, görüntü ve resimlerdeki metinleri yüksek sesle okur. Okuma sorunları olan kişiler, çalışma sayfalarının ve diğer belgelerin ve hatta sokak tabelaları gibi nesnelerin fotoğraflarını çekerek OCR kullanırlar. Ayrıca belgeleri de tararlar. OCR, web sayfalarındaki resimlerden (JPG gibi görüntü dosyaları gibi) kelimeleri okur. TTS gibi OCR da bilgisayar tarafından oluşturulan sesleri kullanır.
Grafik düzenleyiciler:
Fikirlerin ve kavramların diyagramlar ve zihin haritaları gibi görsel temsilleridir. İnsanlar okurken not almak için grafik düzenleyiciler kullanır, bu da anlamaya yardımcı olur. Grafik düzenleyiciler dijital ya da kağıt kalem olabilir.
Ek açıklama araçları:
İnsanların okurken not almasına ve yorum yazmasına izin verirler. Bu, bilgilerin akılda tutulmasını kolaylaştırır. Ek açıklama araçları belirli yazılımlarda veya uygulamalarda bulunur ya da geleneksel kalemler, keçeli kalemler ve yapışkan notlardır.
Ekran kontrolü:
İnsanların metnin nasıl görüntüleneceğini kontrol etmelerini sağlar. Bir ekranda okurken, metnin yazı tipini, yazı tipi boyutunu, rengini ve aralığını değiştirirler. İnsanlar ayrıca okurken dikkatlerinin dağılmasını azaltmak için ekranın bazı kısımlarını maskeliyor veya kapatıyor. Kağıt üzerinde okurken, plastik bir okuma kılavuzu gibi basit bir uyarlanabilir araç kullanırlar. Bazı kitaplarda büyük harfler veya özel yazı tipleri kullanılır ya da bazı kelimeler resimlerle değiştirilebilir.
Sözlükler ve eş anlamlılar:
İnsanların okurken anlamadıkları kelimelere bakmalarını sağlarlar. Resimli sözlük, terimleri tanımlamak için resimleri kullanan popüler bir araçtır. Ve konuşan bir sözlük tanımları yüksek sesle okuyor.
Okuma için Yardımcı Teknolojiye Nereden Erişilir?
Okumaya yönelik AT araçlarının çoğu, yardımcı teknoloji için üç bilgisayar platformundan birinde kullanılır:
- Masaüstü ve dizüstü bilgisayarlar: Bilgisayarlar genellikle TTS gibi yerleşik AT seçeneklerine sahiptir. Bilgisayarlara daha fazla AT işlevi eklemek için okuma sorunlarına yönelik yazılım programları indirin.
- Mobil cihazlar (tabletler/iPad’ler ve akıllı telefonlar): Mobil cihazlar da yerleşik AT’ye sahiptir. Uygulamalarla mobil cihazlara daha fazla okuma aracı eklemek mümkün.
- Chromebook’lar (herhangi bir cihazda Chrome tarayıcıları): Chromebook’larda ayrıca yerleşik AT bulunur. Okuma sorunları olan çocuklara daha da fazla yardımcı olmak için Google Chrome uygulamaları ve uzantıları eklemek mümkündür.
En Yaygın Okuma Yardımı Teknolojileri Nelerdir?
Okuma güçlüğü çeken bireylere yardımcı olmak için çok çeşitli yardımcı teknoloji (AT) araçları mevcuttur. Her bir araç türü biraz farklı çalışsa da, bu araçların tümü metni konuşma olarak sunarak yardımcı olur. Bu araçlar kod çözmeyi, akıcı okumayı ve anlamayı kolaylaştırmaya yardımcı olur.
Sesli Kitaplar & Yayınlar
Kaydedilmiş kitaplar kullanıcıların metni dinlemesine olanak tanır ve ses kasetleri, CD’ler ve MP3 indirmeleri gibi çeşitli formatlarda mevcuttur. Özel oynatma birimleri, kullanıcıların sayfaları ve bölümleri aramasına ve yer imlerine eklemesine olanak tanır. Abonelik hizmetleri kapsamlı elektronik kütüphane koleksiyonları sunmaktadır. Bu tür bir araç okuma güçlüğü çeken kişilere yardımcı olabilir.
Dikkate alınması gereken ürün ve hizmetler:
- Audible.com
- Book Courier
- Bookshare
- Kurzweil 3000™ Okuryazarlık ve Okuma Programları
- PlayAway’de Kaydedilmiş Kitaplar
- Learning Ally
Optik Karakter Tanıma
Bu teknoloji, kullanıcının basılı materyalleri bir bilgisayara veya el ünitesine taramasını sağlar. Taranan metin daha sonra bir konuşma sentezi/ekran okuma sistemi aracılığıyla yüksek sesle okunur. Optik Karakter Tanıma (OCR) bağımsız birimler, bilgisayar yazılımı ve taşınabilir, cep boyutunda cihazlar olarak mevcuttur. OCR, okuma zorluğu çeken kişilere fayda sağlayabilir.
Dikkate alınması gereken ürünler:
- WYNN™ Okuryazarlık Yazılım Çözümü
- Kurzweil 3000™
- Kurzweil 3000™ USB Bağlantı Noktası/Flash Sürücü
- Quicktionary Okuma Kalemi
Kağıt Tabanlı Bilgisayar Kalemi
Bu teknoloji, bir kalem ve özel kağıt kullanarak bir kişinin yazısını kaydeder ve sesle ilişkilendirir. Kullanıcının aynı anda konuşan birini (örneğin bir öğretmen) kaydederken not almasını sağlar. Kullanıcı daha sonra kalemi ilgili el yazısına veya diyagramlara dokundurarak notlarının herhangi bir bölümünü dinler. Bu tür bir araç, yazma, dinleme, hafıza ve okuma ile mücadele eden kişilere fayda sağlayabilir.
Dikkate alınması gereken ürünler:
Konuşma Sentezleyiciler/Ekran Okuyucular
Bu sistemler, kullanıcı tarafından yazılan, basılı sayfalardan taranan (örneğin kitaplar, mektuplar) veya internette görünen metinler de dahil olmak üzere bir bilgisayar ekranında metin görüntüler ve yüksek sesle okur. Bu tür bir araç, okuma ve yazma ile mücadele eden kişilere fayda sağlayabilir.
Dikkate alınması gereken ürünler:
- aspireReader™
- ClassMate Okuyucu
- Read and Write Gold
- Read and Write Gold Mobile
- Write: OutLoud®
Değişken Hızlı Teyp Kayıt Cihazları
Teyp kayıt cihazları/oynatıcılar, kullanıcının önceden kaydedilmiş metni dinlemesine veya sözlü bilgileri (örneğin, bir sınıf dersi) yakalamasına ve daha sonra oynatmasına olanak tanır. Değişken hız kontrollü (VSC) teypler, “konuşmacının” sesini bozmadan çalma hızını artırır veya yavaşlatır. Bu araç, okuma ve dinlemede zorluk çeken kişilere yardımcı olabilir.
Dikkate alınması gereken ürünler:
- Independent Living Aids
- MaxiAids
- Handi-Cassette
Okuma Yardımı Yazılımı Beceri Seviyesine Uyarlanıyor
Sınıfta okuma için yardımcı teknoloji kullanmak, uyarlanabilir olduğu için öğretmenler için yararlıdır. Her öğrencinin okuduğunu anlama düzeyi farklıdır. Öğrencilerin yeteneklerine uyum sağlayan yardımcı teknolojilerin kullanılması, öğrencilerin farklı okuma seviyeleri göz önünde bulundurulduğunda, öğretmenlerin tüm öğrencilerinin değişen ihtiyaçlarını oldukça hızlı bir şekilde karşılamasına olanak tanır.
Hazırda Bulunan Bir Kaynaktır
Okumaya yardımcı teknolojilerin birçoğunu satın almak ücretsiz ya da ucuzdur; ihtiyacınız olan tek şey bir bilgisayar ya da tablete erişimdir. Yeni teknolojik gelişmelerle birlikte öğrenciler okuma desteğinden faydalanıyor.
Zor Okuyanlar İçin Faydalıdır
Okuma güçlüğü çeken veya disleksik kişiler okuma asistanı teknolojilerini kullanarak anlama seviyelerini geliştirirler. İçeriği okumak yerine, metinden sese yazılımının metni size yüksek sesle okumasını sağlarsınız.
Öğrenme Sürecini Hızlandırır
Okuma yardımı yazılımları sayesinde artık aynı anda hem dinlemek hem de not almak mümkün. Bu, öğrenme sürecini çok daha kısa hale getirirken, öğrencilerin çoklu görev becerilerinin geliştirilmesine de katkıda bulunur.
Yardımcı Teknoloji Yazılımının Diğer Özellikleri Nelerdir?
- Görsel izleme, çocukların takip etmesine yardımcı olmak için konuşuldukça kelimeleri vurgular.
- Metinden sese dönüştürme, dijital müzik çalarlarda dinlemek için yüksek sesle okunan bir TTS ses dosyası oluşturur.
- Telaffuz sözlüğü, TTS’nin belirli kelimeleri (isimler gibi) nasıl telaffuz ettiğini düzeltir.
- Ekran kontrolü, okunan metnin yazı tipini, boyutunu, rengini ve aralığını ayarlar.
- Ekran maskeleme, ekranın bazı kısımlarını gizleyerek dikkat dağıtıcı unsurları azaltmaya yardımcı olur.
- Farklı türlerdeki sözlükler ve eş anlamlılar çocukların sesleri veya resimleri kullanarak kelimeleri aramalarına yardımcı olur.
- Çevirmen, anlamaya yardımcı olmak için seçilen kelimeleri çocuğun ana dilinde görüntüler.
- Renkli fosforlu kalemler ve açıklama araçları, çocukların okudukları üzerine not almalarını sağlar.
- Dijital grafik düzenleyiciler, çocukların okuduklarını görsel olarak özetlemelerine ve anlamalarına yardımcı olur.
- Okuma şablonları, çocukların okudukları şeyle ilgili önemli ayrıntıları ve gerçekleri takip etmelerine yardımcı olur.
- Bookshare gibi hizmetlere doğrudan erişim, dijital TTS kitapları sağlar.
En Çok Hangi Okuma Yazılımları ve Araçları Kullanılıyor?
Microsoft Immersive Reader:
Ücretsizdir ve Mac veya Windows’ta Microsoft Word, OneNote, Outlook ve Edge tarayıcı ile iPad için Word ve Microsoft Office’in ücretsiz çevrimiçi sürümleri gibi diğer Microsoft ürünlerine dahildir. Office Chrome uzantısı aracılığıyla da kullanılabilir.
Bookshare Web Okuyucu:
Ücretsizdir ve kurulum gerektirmeden Chrome veya Safari tarayıcılarıyla çalışır. Herkes Bookshare Web Okuyucusunu Bookshare kamu malı kitaplarla kullanabilir. Bookshare üyeliği olan nitelikli öğrenciler, telif hakkı alınmış Bookshare kitaplarıyla kullanabilirler.
NaturalReader:
Mac veya Windows’ta kişisel sürüm için 99,50 ABD dolarıdır. Metinden sese olmayan ücretsiz bir temel sürüm ve web sayfalarını dinlemek için TTS ve görsel izleme özellikli ücretsiz bir Chrome uzantısı vardır.
Sesli Rüya Okuyucu:
Fiyatı 19,99 dolar ve iOS ile iPad’de kullanılabiliyor.
ClaroRead:
Fiyatı 85-225 $ arasındadır ve Mac, Windows ve Chrome’da kullanılabilir. Fiyatı sürüme ve özelliklere göre değişir. Chrome için ücretsiz bir eklenti yalnızca TTS ve bazı yazma desteği içeriyor.
Oku ve Yaz:
Fiyat yıllık 145 ABD dolarıdır ve lisans Windows PC, Mac, Chrome, iPad ve Android tabletlerden bir kullanıcı için erişim sağlar. Ücretsiz sürüm TTS ve tek kelimelik bir çevirmen içerir. Read&Write, okul e-posta adresleriyle kaydolan öğretmenler için ücretsizdir.
Snap&Read:
Fiyatı yıllık 60$’dır ve iPad’in yanı sıra Chrome ve Edge tarayıcı uzantılarında da kullanılabilir.
Kurzweil 3000:
Mac veya Windows’ta bir yıllık abonelik için 1.395 ABD doları veya 500 ABD dolarıdır. Okulunuz bir Kurzweil müşterisi ise büyük bir indirimle temin edilebilir. Öğrenciler ayrıca Kurzweil materyallerine ve çoğu araca çeşitli web tarayıcıları veya Kurzweil iPad uygulaması aracılığıyla erişirler.
TechMatrix:
Öğrenme güçlüğü çeken öğrencilere fayda sağlayan evrensel tasarım ve erişilebilirlik özellikleri açısından incelenen hem yayınlanmış araştırmaların hem de ticari ürünlerin bir veritabanı olarak hizmet vermektedir. Ayrıca metinden sese yetenekleri, kelime tahmini ve gömülü kaynaklar gibi özelliklere de sahiptir.
Ulusal Erişilebilir Medya Merkezi:
NCAM web sitesi, e-kitapların ve dijital konuşan kitapların (DTB) yazılım ve donanımlarının teknolojik yönlerine odaklanmaktadır. Dijital kitaplar CD’lerde, bir dizinde veya bir hafıza kartında saklanan bilgisayar dosyalarıdır.
Speaktor aynı zamanda son teknoloji yapay zekaya sahip mükemmel bir araçtır. Denemekten çekinmeyin!
